Czy można zaprojektować ogród tak, aby nie wymagał podlewania? W obliczu coraz większych upałów i przedłużających się okresów suszy oraz konieczności oszczędzania wody, ogrodnictwo musi wyjść naprzeciw tym zmieniającym się warunkom. Oto wskazówki, jak zaprojektować swój ogród tak, aby był odporny na suszę i jednocześnie był funkcjonalny. Wymienię także sporo rodzimych gatunków roślin, które przetrwają suszę.
Najważniejsze w projektowaniu ogrodów jest rozsądne planowanie. Jeśli wiemy, że często wyjeżdżamy, zapominamy o podlewaniu lub chcemy ograniczyć zużycie wody, musimy dostosować swój ogród do tych wytycznych. Jeśli weźmiemy pod uwagę nadchodzące wyzwania związane ze zmianami klimatu, nawet jeśli nie mamy problemu z właściwym dbaniem o swój ogród, na susze i tak musimy się przygotować. Nie tylko musimy dobrać odpowiednie, odporne gatunki roślin, ale też cały plan ogrodu musi być rozsądny - wodę muszą oszczędzać także powierzchnie rabat, trawników, ścieżki... Ale wszystko po kolei.
Po pierwsze - ogranicz powierzchnię trawników
Podczas mojej wieloletniej pracy jako projektant ogrodów zauważyłam, że większość osób wyobraża sobie ogród jako przede wszystkim trawnik z małym dodatkiem rabat i drzew (często nawet nie decydując się na drzewa). Rozumiem z czego wynika takie podejście, ale jest ono zgubne jeśli zależy nam na ogrodzie odpornym na suszę.
To przede wszystkim trawnik jest elementem najbardziej cierpiącym przez brak wody. Trawnik jest strukturą, której nie znajdziemy w naturze - zawsze musi być sztucznie podtrzymywany przez człowieka, wymaga zapewnienia mu odpowiednich warunków (podlewanie, nawożenie, koszenie), a bez tego zacznie niszczeć i przekształcać się w bardziej zrównoważone zbiorowisko roślinne (czyli po naszemu: trawnik zostanie zastąpiony przez chwasty).
Z tego względu powinniśmy ograniczyć powierzchnię trawnika w ogrodzie tylko do takiej, której naprawdę potrzebujemy. Musimy odpowiedzieć sobie na pytanie: do czego jest mi potrzebny trawnik w ogrodzie? Jeśli do gry w piłkę - zostawiamy tylko przestrzeń na której gramy w piłkę. Jeśli pełni on funkcję komunikacyjną - zamieniamy go na ścieżkę. Jeśli stanowi płaską powierzchnię dającą nam poczucie przestrzeni i tło dla rabat - zamieniamy go na łąkę, łąkę kwietną, zamiast trawy wysiewamy koniczynę lub stosujemy rośliny okrywowe (np. barwinek, bluszcz płożący się po ziemi).
Zazwyczaj trawnik w ogrodzie przydomowym jest nam potrzebny tylko w najbliższym sąsiedztwie domu. Im od niego dalej, tym bardziej możemy z niego zrezygnować na rzecz łąki lub łąki kwietnej.
Istnieje też kilka wytycznych odnośnie innych nawierzchni w ogrodzie. Jeśli chcesz stworzyć w ogrodzie ścieżkę - wybierz ścieżki żwirowe lub pokryte zrębkami i korą. Takie materiały przepuszczają wodę, z której skorzystają twoje rośliny. Jeśli chcesz zbudować taras - wybierz drewno, gdyż mniej się nagrzewa niż beton (a nagrzany beton sprawia, że rosnące w jego pobliżu rośliny i trawnik mają w życiu gorzej).
Po drugie - nie bój się drzew
Sekretem odpowiedniego sadzenia roślin w ogrodzie jest nie tylko dobre dobieranie roślin do warunków panujących na działce, ale też tworzenie dla nich korzystnego mikroklimatu dzięki nasadzeniom z drzew.
Drzewa mogą stanowić ochronę przed wiatrem, ostrym słońcem i przed wysychaniem gleby. Obecność drzew pomaga obniżyć temperaturę otoczenia podczas upałów. Nawet gdy przez większość roku nie doceniamy pomocy drzew, wystarczy że nadejdą letnie upały. Wtedy uciekamy w pobliże drzew, bo tylko one są w stanie zapewnić nam chłód, cień i wytchnienie. Podobnie odczuwają to niższe rośliny.
Drzewa dostarczają nam także bardzo ważnego w każdym samowystarczalnym ogrodzie surowca - suchych liści. Liście zagrabiamy jesienią na rabaty - stanowią one ochronę dla roślin przed mrozem. Są także miejscem zimowania dla motyli, jeży i owadów, których potrzebujemy w ogrodzie - są uroczymi sprzymierzeńcami w walce ze szkodnikami. Z liści możemy także zrobić kompost, który jest "czarnym złotem" ogrodnictwa. Kompostem nawozimy rośliny. Obniża to koszty związane z zakupem nawozów.
Po trzecie - ściółkowanie rabat i dobór roślin
Wodę w glebie musimy chronić przed wyparowywaniem. Służy do tego gruba warstwa ściółki na powierzchni rabaty. Ściółka powinna mieć grubość 5-10cm, a wykonać ją możemy z kory, zrębek drzewnych, kompostu, siana. Ściółka z czasem się rozkłada, zasilając dodatkowo glebę w składniki pokarmowe dla roślin. Ściółka nie tylko ogranicza transpirację wody z gleby, ale także chroni glebę przed erozją i ogranicza rozwój chwastów na rabacie.
Ważne: na rabatach nie stosujemy agrowłókniny, która jest zbędnym plastikiem! Zamiast tego wystarczy odpowiednio gruba warstwa ściółki.
Najważniejszym elementem w rozsądnym planowaniu ogrodu odpornego na suszę jest odpowiedni dobór roślin. Rośliny muszą być przede wszystkim dobrane do warunków, jakie panują w miejscu, na którym chcemy je posadzić (nasłonecznienia, rodzaju gleby i jej wilgotności). Zamiast inwestować energię w wymianę gleby i zmianę jej właściwości, przemyślmy dobór gatunków.
Dobór roślin w miejsca suche i słoneczne
Takie miejsca zazwyczaj wiążą się z suchą, jałową glebą. Wiele osób mierzy się także z kiepskiej jakości glebą z pozostałościami gruzu po budowie. Nic jednak straconego, bo istnieją rośliny ozdobne, które preferują takie nieco "ekstremalne" warunki.
Drzewem, które możemy posadzić w takim miejscu jest przede wszystkim brzoza. Jest to gatunek pionierski, który jako pierwszy pojawia się w miejscach, w których nie ma jeszcze innych roślin (np. na piachu po wyrównaniu ziemi przez koparkę, na niezagospodarowanych działkach, a nawet na ruinach budynków). Brzoza nie potrzebuje od nas niczego do życia. Innym odpornym na suszę gatunkiem drzewa jest jarząb (istnieje wiele ciekawych odmian o różnych kolorach jarzębiny) oraz lilak pospolity (zwany bzem, o pięknie pachnących kwiatach i pokroju wielopniowego drzewka bądź krzewu).
Krzewem iglastym na takie warunki jest jałowiec pospolity i sabiński. Mnóstwo różnych odmian o pokroju kolumnowym, płożącym czy krzewiastym sprawia, że są to gatunki bardzo uniwersalne. Dużym atutem jałowca jest jego zapach, który oczyszcza powietrze i możliwość wykorzystania go jako przyprawy.
Krzewy liściaste odporne na suszę to przede wszystkim dzikie róże, które rosną na dziko w zaroślach na terenie całego kraju. Takie róże to m. in. róża dzika, róża rdzawa, róża francuska lub róża rolna. Mają różowe, duże kwiaty i ozdobne, czerwone owoce. Płatki kwiatów i owoce możemy wykorzystać do wyrobu dżemów, nalewek, octu i syropów. Inne gatunki, którym niestraszne żadne wyzwania to bez czarny (np. odmiany 'Laciniata', 'Black Lace', 'Obelisk'), śliwa tarnina, rokitnik i głóg (które doskonale nadają się na naturalne żywopłoty).
Jeśli chodzi o byliny odporne na suszę, to również mamy do wyboru wiele różnych opcji. Świetnie sprawdzą się wszelkie rozchodniki (to rośliny, które są sukulentami - magazynują w sobie wodę), krwawniki (poza białymi krwawnikami, znanymi z polskich łąk, do wyboru mamy także odmiany żółte, różowe, pomarańczowe), mikołajek płaskolistny, macierzanka (piękny zapach, do wykorzystania także jako przyprawa - tymianek), goździk siny i przetacznik kłosowy. A jeśli chodzi o trawy ozdobne to do dyspozycji mamy kostrzewę owczą, szczotlichę siwą, wydmuchrzycę piaskową (trawy te mają niebieskawe liście, które świetnie komponują się z różowymi kwiatami).
Dobór roślin w miejsca suche i zacienione
Miejsca zacienione mimo wszystko zawsze są mniej suche niż te wystawione na słońce. Cień pomaga glebie w utrzymaniu wody. Z tego względu takie miejsca lepiej zniosą falę upałów i susze.
W takie miejsce zawsze dobrym wyborem jest barwinek pospolity, bodziszek czerwony i dąbrówka rozłogowa, czyli trzy podstawowe rośliny okrywowe. W cieniu poradzi sobie leszczyna, porzeczka alpejska i głóg, a także bukszpan (z nim jednak trzeba uważać ze względu na trwającą od lat inwazję szkodnika ćmy bukszpanowej, która dosłownie zjada całe krzewy). W niedużym zacienieniu sprawdzi się także trzcinnik ostrokwiatowy, śmiałek darniowy i berberys pospolity.
Po czwarte - zbieraj deszczówkę
Ogród odporny na susze i braki wody to taki, który ma do dyspozycji własną wodę. W zbieraniu deszczówki nie chodzi tylko o dosłowne zbieranie jej do pojemników, ale także o magazynowanie jej w glebie.
Z tego względu powinniśmy decydować się na wodoprzepuszczalne nawierzchnie (żwirowe, z wysypanej kory i zrębek drzewnych, z otoczaków).
Możemy stosować także takie rozwiązania jak ogród deszczowy, niecka retencyjna lub zwyczajnie celowo sadzić rośliny w niewielkich obniżeniach terenu (swale), gdyż to w nich gromadzi się wilgoć.
Podsumowanie
Polski klimat z roku na rok staje się coraz bardziej suchy, dlatego musimy nasze ogrody dostosować do nadchodzących zmian. Zamiast inwestować w nawadnianie możemy pomyśleć nad doborem roślin odpornych na susze. W końcu do wyboru mamy mnóstwo ciekawych, rodzimych gatunków. Warto poświęcić czas na zaplanowanie ogrodu i jego wykonanie. Nawet w najcięższych czasach będzie nam służyć jako oaza i miejsce dające wypoczynek i ukojenie.
Jeśli potrzebujesz pomocy w zaprojektowaniu swojego wymarzonego ogrodu - możesz do mnie śmiało napisać na adres dariak2509@gmail.com.